جایگاه سیاق در تفسیر المیزان
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیرضا آقاپور 1 * , حسین پهلوانی 2
1 - عضو هیات علمی گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
2 - کارشناسی ارشد، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
کلید واژه: سیاق آیات, تفسیر قرآن, علامه طباطبایی, مرجع ضمایر, شأن نزول, تشخیص مخاطب, قرائت قرآن, تفاسیر قرآنی.,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر به بررسی نقش و اهمیت «سیاق آیات» در فهم و تفسیر قرآن کریم می‌پردازد و تلاش دارد نشان دهد که چگونه سیاق آیات به‌عنوان یکی از اصول بنیادین تفسیر، در فهم معانی دقیق آیات، تشخیص مرجع ضمایر، تعیین مخاطب آیات، و ترجیح بین قرائت‌ها و اقوال مختلف مفسران مؤثر است. این مطالعه با تحلیل نمونه‌های متعدد از تفسیر علامه طباطبایی (المیزان) و دیگر مفسران برجسته، کاربرد عملی سیاق آیات را در حل مسائل تفسیری، تشخیص شأن نزول، و تمییز میان آیات مکی و مدنی بررسی می‌کند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که بهره‌گیری از سیاق آیات، علاوه بر رفع ابهامات مفهومی، به نقد و اصلاح برخی تفاسیر ناصحیح کمک کرده و فهمی عمیق‌تر و دقیق‌تر از متن قرآن را فراهم می‌آورد. این تحقیق بر اهمیت جایگاه سیاق به عنوان ابزار کلیدی در تفسیر قرآن تأکید نموده و ضرورت توجه بیشتر به این اصل در مطالعات قرآنی را متذکر می‌شود.
The present study examines the role and importance of the "context of verses" in understanding and interpreting the Holy Quran and attempts to show how the context of verses, as one of the fundamental principles of interpretation, is effective in understanding the precise meanings of verses, identifying the referent of pronouns, determining the addressee of verses, and preferring between different readings and statements of commentators. By analyzing numerous examples from the interpretation of Allamah Tabataba'i (Al-Mizan) and other prominent commentators, this study examines the practical application of the context of verses in solving interpretive problems, identifying the degree of revelation, and distinguishing between Meccan and Medinan verses. The results of the study show that using the context of verses, in addition to removing conceptual ambiguities, helps to criticize and correct some incorrect interpretations and provides a deeper and more accurate understanding of the text of the Quran. This study emphasizes the importance of the position of context as a key tool in interpreting the Quran and notes the need for greater attention to this principle in Quranic studies.
آلوسی بغدادی ،محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، دار الاحیاء التراث العربی، بیروت ۱۴۱۵ ه.ق
ابن درید جمهرةاللغة ،دارالعلم للملائین ، بیروت ۱۹۸۷ م
ابن عاشور ،محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، مطبعة عیسی الحلبی ، قاهره ۱۴۱۹ ه.ق
ابن منظور،لسان العرب، دارالفکرلطباعةوالنشروالتوزیع،بیروت چاپ سوم ۱۴۱۴ ه.ق
بابایی،علی اکبر،مکاتب تفسیری،پژوهشکده حوزه و دانشگاه،قم۱۳۵۸ ه.ش
دهخدا،علی اکبر،لغتنامه دهخدا،انتشارات دانشگاه تهران ۱۳۵۸ ه.ش
رازی،فخرالدین،مفاتیح الغیب تفسیرکبیر،دارالکتب العلمیه،بیروت ۱۴۱۳ ه.ق
راغب اصفهانی ،ابوالقاسم حسین بن محمدبن فضل،مفردات الفاظ قرآن،ترجمه و تحقیق سیدغلامرضا خسروی حسنی، انتشارات مرتضوی،تهران ۱۳۷۴ ه.ش
رجبی محمود و پژوهندگان،روش شناسی تفسیرقرآن،نشرپژوهشگاه حوزه و دانشگاه ، قم ۱۳۸۰ ه.ش
زرکشی،بدرالدین محمدبن عبدالله،البرهان فی علوم القرآن،دارالمعرفة،بيروت ۱۴۱۰ ه.ق
زمخشری ، جارالله محمودبن عمر، اساس البلاغه،تحقیق عبدالرحیم محمود،مكتبةالاعلام الاسلامی،قم ۱۳۵۸ ه.ش
زمخشری،جارالله محمودبن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل ، مطبعة اللیسی،هند کلکته،۱۸۵۶ م
سیوطی ،جلال الدین عبدالرحمن،الدرالمنثورفی التفسیربالمأثور،دارالمعرفة،بیروت ۱۹۸۳ م
شافعی،محمدبن ادریس،الرسالة،الاهرام للترجمةوالنشر،قاهره ۱۴۰۸ ه.ق
صدر،سید محمدباقر، دروس فی علماءالاصول،مؤسسه النشرالسلامى،قم ۱۴۱۰ ه.ق
طباطبایی محمدحسین،المیزان فی تفسیرالقرآن،نشراسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،۱۴۱۷ ه.ق
عبدالغفور عطار،الصحاح تاج اللغة،دارالعلم للملائین،بیروت ۱۴۰۷ ه.ق
فراهیدی،خلیل بن احمد، ترتیب العین، انتشارات اسوه،قم ۱۴۲۵ ه.ق
۱فضل حسن عباس،اتقان البرهان فی علوم القرآن،دارالفرقان دارالنفائس،عمان اردن ۲۰۱۰ م
محمدحسن،حرعاملی،وسایل الشیعه،مؤسسه آل البیت،قم ۱۴۱۴ ه.ق
معرفت، محمدهادی،التفسیرالاثری الجامع،دارالکتب الاسلامیه،قم ۱۳۱۷ ه.ش
مکارم شیرازی،ناصر،ترجمه المیزان،۲۰جلدی نشربنیادعلمی فرهنگی علامه طباطبایی،۱۳۶۸ ه.ش.
معین،محمد،فرهنگ فارسی معین،انتشارات امیرکبیر،تهران ۱۳۷۵ ه.ش.
نصرالله پورعلمداری،ابراهیم ،تعامل سیاق باروایات در المیزان، نشریه حدیث و اندیشه،قم دوره ۷ شماره۱۳،خرداد۱۳۹۲.
هندوانی،عبدالحمید،الخصائص،دارالکتب العلمیه،بیروت ۱۴۲۹ ه.ق.
441 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 457 - 441
جایگاه سیاق در تفسیر المیزان
رضا آقاپور 1
حسین پهلوانی 2
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی نقش و اهمیت «سیاق آیات» در فهم و تفسیر قرآن کریم می‌پردازد و تلاش دارد نشان دهد که چگونه سیاق آیات به‌عنوان یکی از اصول بنیادین تفسیر، در فهم معانی دقیق آیات، تشخیص مرجع ضمایر، تعیین مخاطب آیات، و ترجیح بین قرائت‌ها و اقوال مختلف مفسران مؤثر است. این مطالعه با تحلیل نمونه‌های متعدد از تفسیر علامه طباطبایی (المیزان) و دیگر مفسران برجسته، کاربرد عملی سیاق آیات را در حل مسائل تفسیری، تشخیص شأن نزول، و تمییز میان آیات مکی و مدنی بررسی می‌کند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که بهره‌گیری از سیاق آیات، علاوه بر رفع ابهامات مفهومی، به نقد و اصلاح برخی تفاسیر ناصحیح کمک کرده و فهمی عمیق‌تر و دقیق‌تر از متن قرآن را فراهم می‌آورد. این تحقیق بر اهمیت جایگاه سیاق به عنوان ابزار کلیدی در تفسیر قرآن تأکید نموده و ضرورت توجه بیشتر به این اصل در مطالعات قرآنی را متذکر می‌شود.
واژگان كليدي
سیاق آیات، تفسیر قرآن، علامه طباطبایی، مرجع ضمایر، شأن نزول، تشخیص مخاطب، قرائت قرآن، تفاسیر قرآنی.
[1] . عضو هیات علمی گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: r.aghapour@umz.ac.ir
[2] . کارشناسی ارشد، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.
Email: Hoseinpahlevani576@gmail.com
تاریخ دریافت: 15/12/1403 پذیرش نهایی: 10/3/1404